Tết Nguyên Đán là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng nhất của người Việt Nam. Người dân tổ chức ăn Tết không chỉ là ăn mừng quãng thời gian chuyển giao giữa năm cũ và năm mới mà còn là dịp để cả nhà sum vầy, quây quần gắn bó bên nhau. Bên cạnh đó, dịp Tết âm lịch còn mang nhiều ý nghĩa tâm linh, văn hóa. Điều đó được thể hiện qua những phong tục tập quán thú vị có từ xa xưa và xuất hiện trên khắp các tỉnh, thành của đất nước. Tuy cách thể hiện phong tục mỗi nơi một khác nhưng nhìn chung vẫn mang những giá trị cốt lõi hướng về gia đình và cầu mong một năm mới bình an, sung túc. Dưới đây là những phong tục tập quán nổi bật nhất trong dịp Tết Nguyên Đán ở Việt Nam.
Cúng ông Công, ông Táo về trời
Theo truyền thống, ngày 23 tháng Chạp âm lịch là ngày ông Công, ông Táo lên thiên đình để báo cáo mọi việc trong nhà của gia chủ với Ngọc Hoàng. Chính vì vậy, tới ngày này các gia đình Việt Nam sẽ dọn dẹp nhà bếp sạch sẽ. Mua cá vàng về cúng để tiễn ông Công, ông Táo về trời.
Dựng cây nêu ngày Tết
Dựng cây nêu Tết là một phong tục truyền thống tại nhiều địa phương trong dịp Tết cổ truyền. Một cây tre cao khoảng 5 đến 6 mét. Với vàng mã, bùa trừ tà, giải cờ vải tây, tấm vải điều, hình cá chép bằng giấy… Sẽ được treo ở trên ngọn được dựng lên để mừng năm mới tới. Đồng thời xua đuổi ma quỷ hoặc những điều không may. Cây nêu thường được dựng vào ngày 23 tháng chạp – ngày Táo quân về trời và được hạ xuống vào ngày mùng 7 Tết.
Gói bánh chưng trong những ngày cuối năm
Bánh chưng là món ăn truyền thống có từ thời vua Hùng. Và không thể thiếu trong những ngày Tết của người Việt cho tới ngày nay. Các gia đình thường gói bánh chưng từ những ngày 27, 28, 29 Tết. Đây cũng là một món quà biếu ý nghĩa cho họ hàng và bạn bè trong dịp này.
Chơi hoa trong những ngày Tết
Hoa đào miền Bắc, hoa mai miền Nam và cây quất là một trong những cây tượng trưng cho sự may mắn, hạnh phúc, thịnh vượng cho gia đình. Hiện nay, ở Việt Nam còn có thêm rất nhiều loại hoa đẹp khác được người dân ưa thích. Được mua về trang trí trong nhà để chào đón năm mới như hoa lan, hoa ly, hoa cúc, hoa thủy tiên,…
Bày mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả đặt trên bàn thờ tổ tiên là phong tục không thể thiếu trong ngày Tết của người Việt. Với ý nghĩa cầu mong một năm mới bình an, may mắn, hạnh phúc, an khang, phú quý.
Mâm ngũ quả là mâm quả gồm 5 loại quả khác nhau. Nhưng truyền thống văn hóa này ở các miền Bắc, Trung, Nam có những đặc điểm khác nhau. Do đó cách bày mâm ngũ quả và ý nghĩa các loại quả ở 3 miền cũng khác nhau.
Dọn dẹp nhà cửa
Các gia đình ở Việt Nam đều dọn dẹp, vệ sinh nhà cửa, đồ vật sạch sẽ trong những ngày cuối năm. Với ý nghĩa sắp xếp lại những điều chưa ổn thoải. Xóa bỏ những điều không tốt của năm cũ. Chuẩn bị đón chào năm mới với nhiều tài lộc và may mắn.
Thăm mộ tổ tiên thể hiện đạo hiếu
Con cháu trong gia đình sẽ cùng nhau đi thăm viếng. Làm sạch đẹp nơi an nghỉ của ông bà tổ tiên và người thân của mình. Đây là một phong tục phổ biến của người Việt. Nó thể hiện đạo hiếu, lòng kính trọng đối với đấng sinh thành và các bậc tổ tiên đã khuất.
Mâm cơm cúng tất niên
Các gia đình tại Việt Nam thường làm mâm cơm thắp hương mời thần linh, gia tiên về ăn tết cùng gia đình vào chiều 30 Tết. Đồng thời để kết thúc một năm cũ và chuẩn bị đón chào năm mới.
Lễ cúng giao thừa
Giao thừa là thời điểm chuyển giao giữa năm mới và năm cũ. Và là thời gian quan trọng khi đất trời giao hòa. Lễ cúng giao thừa còn được gọi là lễ trừ tịch. Nó diễn ra vào phút cuối cùng của năm. Với ý nghĩa đem bỏ hết những điều xấu của năm cũ để đón những điều tốt đẹp của năm mới. Lễ cúng giao thừa được thực hiện ở ngoài trời.
Hái lộc đầu xuân
Hái lộc đầu xuân là nét đẹp truyền thống trong năm mới của người Việt. Hái lộc thường được thực hiện vào đêm giao thừa. Hoặc sáng sớm mùng một Tết để cầu may mắn, rước lộc vào nhà.
Xông đất đầu năm
Sau thời điểm giao thừa, bước sang năm mới. Ai là người đầu tiên bước vào nhà cùng với lời chúc mừng năm mới thì đó là người xông đất.
Theo quan niệm của người Việt, người xông đất đầu năm rất quan trọng. Vì vậy, các gia đình thường chọn những người hợp tuổi, hiền lành; gia đình hạnh phúc, làm ăn phát đạt, tính tình vui vẻ để xông đất nhà mình.
Chúc tết họ hàng và mừng tuổi
Người Việt có phong tục đi chúc Tết họ hàng, bạn bè trong những ngày Tết. Thường trong sáng mồng một Tết, con cháu sẽ tới chúc thọ, mừng tuổi ông bà, cha mẹ mình.
Sau đó, con cháu được ông bà, cha mẹ mừng tuổi lại những đồng tiền mới đựng trong phong bao lì xì màu đỏ để lấy may. Kèm theo những lời chúc các con cháu hay ăn chóng lớn. Học hành giỏi giang, hạnh phúc, vui vẻ trong năm mới. Tiền mừng tuổi không quan trọng ở số tiền nhiều hay ít mà quan trọng ở ý nghĩa.
Xuất hành đầu năm
Ngày mồng một Tết Nguyên Đán, người Việt thường chọn giờ đẹp; hướng đẹp phù hợp với tuổi để xuất hành. Với hy vọng luôn gặp may mắn mỗi khi ra khỏi nhà.
Xin chữ
Không biết từ bao đời nay, người Việt còn có thói quen xin chữ vào những ngày đầu tiên của năm mới. Những chữ được xin thường là chữ Tâm, Phúc, Đức, An, Lộc, Thọ, Phát… Đây là một phong tục mang nhiều ý nghĩa văn hóa. Thể hiện sự trọng chữ nghĩa trọng tri thức của người Việt. Đồng thời cũng để cầu may mắn, tài lộc, phúc thọ đầy nhà trong năm mới. Trong những năm gần đây, việc xin chữ đầu năm được nhiều bạn trẻ yêu thích. Và thường thực hiện vào ngày mùng 2 Tết. Ngoài xin chữ thì mọi người còn thích xin câu đối về Tết.
Đi lễ chùa đầu năm cầu may mắn
Phong tục đi lễ chùa trong những ngày đầu của năm mới là một nét đẹp văn hóa tâm linh trong đời sống mỗi người Việt. Đi lễ chùa đầu năm không chỉ là để cầu xin một năm mới may mắn, phúc lộc. Mà còn tỏ tấm lòng thành kính của mình đối với đức Phật, tổ tiên.
