Bánh gai bà Thi được giới sành ăn đánh giá là một trong 10 tuyệt phẩm ẩm thực dân gian Việt Nam nhất định phải thưởng thức trong đời. Có rất nhiều nơi sản xuất ra món bánh này nhưng nói đến bánh gai thì không nơi nào ngon bằng bánh gai Bà Thi Nam Định bởi nét độc đáo rất riêng, quyến rũ khó quên. Và giờ đây Bánh gai Bà Thi, một đặc sản của Nam Định, đã trở thành một thức quà không thể thiếu (ghé qua đường Trần Hưng Đạo – Nam Định) mỗi khi du khách có dịp ghé thăm mảnh đất này. Đặc biệt với sự phát triển của nền kinh tế thị trường, giao thương thuận lợi, bánh gai Nam Định đã trở thành mặt hàng được bày bán trên toàn quốc và được thực khách ưa chuộng.
Bánh gai Nam Định
Bánh gai Nam Định là món đặc sản nức tiếng của Thành Nam bánh ăn ngon và dẻo. Vị ngon xuất phát từ bột nếp trộn bột lá gai, thơm lừng từ nhân đỗ xanh bùi béo. Từ xưa, Nam Ðịnh vẫn có truyền thống làm bánh gai, lá gai ngay Cầu Ốc cũng có nhiều nhà trồng. Cách ăn cũng nghệ thuật. Bánh bóc làm sao khỏi dính lá, khi ăn sao cho khỏi rơi nhân. Người Thành Nam trước đây biết đến bánh gai Cầu Ốc, xã Lộc Hòa, thành phố Nam Định. Bánh gai Cầu Ốc đặc biệt hơn là nhân được làm bằng hột bàng và gói bằng lá chuối ngự khô. Bánh gai Cầu Ốc ngọt, bùi, thơm mùi lá gai, béo ngậy của hạt bàng.
Theo lịch sử ghi lại thì xuất xứ từ món bánh gai Cầu Ốc xã Lộc Hạ thuộc tỉnh Nam Định. Với sự độc đáo từ nguyên liệu đến cách làm của loại bánh gai này. Cụ thể nhân bánh được làm bằng hột bàng và gói bằng lá chuối ngự. Hương vị của bánh gai Cầu Ốc thì ngọt, bùi, thơm mùi lá gai, béo ngậy của hạt bang làm nao nức lòng người.
Những năm gần đây, “Bánh gai Bà Thi” trở thành phổ biến, nổi tiếng. Bà Thi là người Nam Định nhưng sống ở Sài Gòn, sau ngày đất nước giải phóng, bà trở lại Thành Nam, mang theo công thức làm bánh gai từ Sài Gòn ra. Bà Thi không trực tiếp làm bánh gai mà truyền công thức cho anh Bình Xuân (ở phố Hoàng Ngân) – người quen cũ – rồi bà nhận bánh ở đây đi bán trên đường Trần Hưng Đạo.
Cách chọn nguyên liệu làm bánh gai Nam Định
Cách chọn lá gai:
- Lá gai phải đặt mua từ tháng 3 tháng 4.
- Chọn lá gai không sâu hỏng, rửa sạch phơi khô, tước gân đi, nghiền nhỏ thành bột.
- Cho vào túi vải ninh ba, bốn giờ (càng lâu càng tốt) để làm mất chất chát của lá gai.
Cách chọn nếp:
- Nếp phải chọn nếp hương hoặc nếp tháng 3, đãi sạch nghiền nhỏ mịn, sờ mát tay, không gợn.
- Trộn bột lá gai nguyên chất với bột nếp hương và đường vàng để làm vỏ bánh.
Chọn nguyên liệu làm nhân bánh:
- Đậu xanh phải chọn hạt đều, không sâu mọt đem ngâm vào nước ấm, đãi sạch vỏ rồi đem đồ chín.
- Hạt sen cũng chọn hạt nguyên, không bị sâu, đem nấu chín hoặc có thể lấy mứt sen làm nhân bánh.
- Cùi dừa nạo nhỏ, đem xào với đường kính trắng.
- Vừng trắng đãi sạch vỏ, rang thơm.
- Các thứ đó trộn lẫn vào nhau cho thêm ít dầu ăn để làm nhân bánh.
Chọn lá chuối:
- Lá chuối để gói bánh phải là lá chuối ngự khô, mua ở các xã Nhân Hậu, Nhân Tiến, Vĩnh Trụ của Lý Nhân – Hà Nam.
- Lá chuối ngự thường mềm, dai có chất lụa gói đẹp.
- Nếu dùng lá chuối goòng (chuối tây) gói bánh thường bị gãy và có chất chát ngấm vào bánh, làm giảm chất lượng bánh.
Cách làm món bánh gai Nam Định
- Sau khi đã gói bánh, dùng sợi đay và cói (đã nhuộm đỏ) để buộc bánh.
- Cho bánh vào nồi hấp từ 2,5 đến 3 giờ. Ủ bánh vào thùng giữ nhiệt để bánh khi đến với người ăn lúc ấm nóng, thơm ngon.
- Tuyệt đối không luộc bánh. Vì khi luộc bánh sẽ giảm chất dinh dưỡng có trong các tinh bột.
- Trọng lượng của bánh khi hấp chín thường từ 100g đến 200g. Bánh chín mở ra vuông vắn, màu đen tuyền. Thơm mùi lá gai và nếp hương nguyên chất.
